نسخه خطی هدیة الزائرینِ زائر طهرانی در کتابخانه مجلس شورای اسلامی

هدیة الزائرین تألیف شخصی به نام محمد هادی زائر طهرانی است که درباره‌اش آگاهی چندانی در دست نیست. اما چنانکه در پایان اثر خود اشاره کرده، نگارش کتاب خود را در کربلای معلی، در سال 1321ق ـ مصادف با دوره مظفرالدین‌شاه قاجار (1314-1324ق) ـ به پایان برده و بنابراین تا این تاریخ زنده بوده است. متن کتاب به تصحیح سید محمد موسوی‌نژاد، از سوی پژوهشکده حج و زیارت در سال 1393 منتشر شده است.

مؤلف گویا اثر خود را با به عنوان راهنماگونه‌ای برای زائران شهرهای مقدس و مهم‌ترین مقاصد زیارتی شیعه در حجاز، شام، عراق و ایران تألیف کرده و به بیان تاریخچه و توصیف اجمالی آنها پرداخته است. او کتاب خود را به نه مقصود تقسیم کرده است که هر مقصود، به یکی از شهرهای مقدس و زیارتی مهم اختصاص یافته است و به ترتیب عبارت‌اند از: مکه مکرمه، مدینه منوره، نجف اشرف، کربلای معلی، کاظمین، سامرا، مشهد مقدس، قم و شهرری (حضرت عبدالعظیم).

از هدیة الزائرین دو نسخه خطی شناخته شده است که یک نسخه به شماره 12465 در کتابخانه مجلس شورای اسلامی و نسخه دیگر به شماره 21739 در کتابخانه آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود. نسخه کتابخانه مجلس به قلم مؤلف و به خط نستعلیق کتابت شده و شامل 115 برگ به ابعاد 5/13×21 سانتی‌متر و متن هر صفحه دارای 13 سطر است. جلد نسخه، تیماج قهوه‌ای و دارای ترنج با سرنقش گل و بوته، و تمام صفحات نسخه نیز مجدول مرصّع مذهب محرّر است.[1]

اما یک ویژگی مهم این نسخه که آن را به نسخه هنری ارزشمندی تبدیل کرده است، وجود 37 نقاشی از مهم‌ترین اماکن مقدس و زیارتگاه‌های معرفی شده در کتاب است. این نقاشی‌ها مساجد و اماکن مقدس حرمین شریفین همچون مسجدالحرام، مسجدالنبی، بقیع، مزار شهدای احد و نیز عتبات عالیات و سایر مشاهد معصومین (ع) و زیارتگاه‌های مهم شیعه در ایران، عراق و سوریه همچون بارگاه حضرت معصومه، بارگاه حضرت عبدالعظیم، بارگاه حضرت زینب و حضرت رقیه، مساجد کوفه و سهله و نظایر آنها را شامل می‌شود.