نسخه کهن فرحة الغری عبدالکریم ابن طاووس در کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی

معرف: احمد خامه‌یار

غیاث‌الدین ابوالمظفّر عبدالکریم بن احمد بن موسی بن جعفر، از علمای برجسته خاندان علمی مشهور آل‌طاووس به شمار می‌آید. او در سال 648ق در حائر حسینی (کربلا) به دنیا آمد و در سال 693ق در مشهد مقدس کاظمین (ع) از دنیا رفت و جنازه‌اش را به حرم مطهر امیر مؤمنان (ع) منتقل کردند و در آنجا به خاک سپردند. مشهورترین اثر علمی ابن طاووس، کتاب فرحة الغری بصرخة الغری است که در آن، اخبار و روایات در تعیین محل قبر امیر مؤمنان علی (ع) در نجف اشرف را گردآوری کرده است.

ابن طاووس کتاب خود را در دو مقدمه و پانزده باب نگاشته است. موضوع دوازده باب نخست، اخبار و روایات نقل شده از معصومین (ع) و نیز زید شهید درباره تعلق مشهد امام علی (ع) در غَریّ (نجف اشرف) به ایشان است. موضوع باب سیزدهم نیز آشکار شدن قبر آن حضرت در زمان هارون الرشید و خلفای عباسی که قبر آن حضرت را زیارت کردند؛ و موضوع باب چهاردهم اقوال مورخان و مؤلفان مسلمان درباره مشهد امام (ع) در نجف و موضوع باب پانزدهم نیز کرامات ظاهر شده از این مشهد شریف است.

فرحة الغری تا کنون چندین بار تصحیح و چاپ شده است. نخستین آنها، چاپ سنگی متن کتاب به پیوست مکارم الاخلاق طبرسی در سال 1311ق، و دومین چاپ این کتاب، تصحیح محمدکاظم کتبی است که از سوی مطبعه حیدریه نجف اشرف در سال 1368ق منتشر شده است. آخرین چاپ فرحة الغری، تصحیح محمد مهدی نجف است که از سوی آستان مقدس علوی در نجف اشرف در سال 1431ق / 2010م منتشر شده است.

از فرحة الغری نسخه‌های خطی متعددی وجود دارد؛ اما قدیمی‌ترین آنها، نسخه شماره 14480 در کتابخانه آیت‌الله‌العظمی مرعشی نجفی است. این نسخه شامل 86 برگ در 15 سطر و کاغذ آن شرقی و به ابعاد 17×5/24 سانتی‌متر است. همچنین این نسخه از آغاز و انجام آن افتادگی دارد. با این حال، در آخرین صفحه موجود، متن انجام آن باقی‌مانده است که بر این اساس، به خط حسین بن علی بن کرنوک (؟) حلی، در جمادی‌الآخره سال 688ق کتابت شده است. کاتب در ادامه، داستان حج‌گزاری شاعر دمشقی ابن عنین را نوشته است که البته به علت افتادگی پایان نسخه، ناتمام مانده است.

نسخه فرحة الغری کتابخانه مرعشی، با توجه به اینکه در زمان حیات مؤلف کتابت شده، از ارزش و اهمیت بیشتری از سایر نسخه‌های کتاب برخوردار است و نسخه‌ای نفیس به شمار می‌آید.