نسخه تفسیری نادر در موزه حج و زیارت

موزه حج و زيارت،‌ وابسته به پژوهشکده حج و زيارت و زیر نظر حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت است. این موزه در چهار بخش: گنجينه قرآن، اشياي اهدايي به نمايندگان ولي‌فقيه و مسئولان سازمان حج و زيارت، تابلوها و ماکت مدينه منوره سامان يافته است. در گنجيه قرآن، ۶۱ قرآن خطي و ۴۱ چاپ سنگي وجود دارد. يکي از آثاري که در اين موزه نگهداري مي‌شود، تفسير تحرير الجوامع از شخصي به نام عبدالغني است که با جستجوي در منابع، جاي ديگري به جز اين موزه، يافت نشد. با توجه به اهميت اين تفسير، به معرفي آن مي‌پردازيم:

عنوان: تحرير الجوامع

مولف: عبدالغني (بن کلبعلي)

توصيف:

کتابي نسبتا مفصل در تحرير و بازنويسي تفسير "جوامع الجامع" اثر ابوعلي فضل بن حسن بن فضل طبرسي (وفات ۵۴۸ ق) است. محرر در مقدمه کتاب بيان داشته که تفسير مزبور بسيار نافع و سودمند بوده و به دليل تفصيل و زيادات فراوان در فقرات تفسير و تکرار و دوباره نويسي برخي ديگر، مناسب دانسته که با بازنويسي و تحرير آن، آن را قابل استفاده تر نمايد. در برگ اول که عنوان کتاب با توصيفاتي درج شده، به دليل صحافي ناشيانه اي که صورت گرفته، نام مولف ناقص و مغشوش ديده مي شود و معلوم نيسن عنوان (کلب علي) نام پدر مولف است و يا صفتي که مولف از باب تواضع بر خود نهاده است. همچنين در برگ اول هم قسمت معرفي مولف که در ذيل خطبه آمده نيز دچار همان پارگي و صحافي شده و نام مولف به کلي مفقود شده است. به هر حال در منابع کتابشناسي نامي از مولف و کتاب حاضر ديده نشد.

کتاب دو جزء بوده و نسخه حاضر کامل بوده و جزء اول کتاب را در بر دارد.

آغاز:

«الحمدلله الملک القدير العلام و الصلاة ... المرسلين خير الانام... و بعد فيقول الفقير الي الله الغني ... اعانه الله تعالي علي الدنيا بالغني .... کان التفسير الموسوم باجوامع الجامع ... شيخنا المويد المعتمد امين السلام الشيخ ابي علي الفضل ... قدس الله سره الصفي تفسيرا في غاية الحسن، سيما من جهة ... مبناه علي طريقة اهل الرشاد و لکن کان مشتملا علي ... ذکر طاب ثراه اولا کلمات الآيات متصلة ثم ذکرها مرة اخري في خلالها تفسيرها و هذا الطرز في کلامه اکثري ..... و سميته بتحرير الجوامع ليکون الاسم مطابقا ... اشرع في التحرير بعون الله الملک المعين الخبير. سورة الفاتحة مکية سبع آيات بلا خلاف الا ان اهل مکة و الکوفة عدوا البسملة آية من الفاتحة و غيرهم عدوا انعمت عليهم ..»

انجام:

«... قال قال الله عز و جل انا اغني الشرکاء عن الشرک فمن عمل عملا اشرک فيه غير فانا منه بريء فهو للذي اشرک. ص ما من احد يقرا آخر الکهف عند النوم الا تيقظ في الساعة التي تريدها. تم النصف الاول من تحرير الجوامع .»

مشخصات:

خط: نسخ جلي؛ بي کاتب؛ دهه اول رجب ۱۰۲۰ ق؛ اطراف صفحات جدول کشي به شنگرف و لاجورد؛ متن آيات در لابلاي سطور به شنگرف؛ برگ اول دچار پارگي شده و بدليل صحافي متن عنوان و صفحه اول متن نافص شده است؛ کناره ها و لابلاي صفحات دچار آفت رطوبت، موريانه خواري و پوسيدگي شده و شيرازه نسخه بدليل پارگي جلد و جدا شدنش از متن به شدت آسيب ديده است، نسخه بدل برخي واژگان و نيز برخي توضيحات جا افتاده از متن به سياه و تقسيم بندي آيات (جزء و حزب) و برخي آيات جا مانده از متن به شنگرف در هامش اوراق ديده مي شود، در ذيل صفحه عنوان يم بيت شعر از اوحدي مراغي به نقل از جام جم وي درج شده است..

جلد: تيماج زرشکي پاره و پوسيده و جدا شده از متن.

تعداد برگ ها: .... برگ؛ سطور: ۲۰، اندازه نسخه: ۱۹ - ۳۱ سانتي متر؛ اندازه متن: ۵/۱۲ - ۲۴ سانتي متر.