بررسی فقهی تعدد افراد در نیابت حج

نوشته: سیدتقی واردی (عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)

فصلنامه میقات حج، شماره 116، تابستان ۱۴۰۰

تعدد نیابت در حج، دو صورت دارد: تعدد منوبٌ­‌عنه و تعدد نایب. اگر نایب فرد واحد و منوبٌ­‌عنه بیش از یک نفر باشند، از جهت تکلیفی صورت‌های مختلفی دارد. در حج مندوب و عمره مفرده به خاطرِ دلیل خاص، نیابت از چند منوبٌ عنه جایز است. در حج منذور تفصیل است بین ­جایی که چند نفر به صورت مستقل نذر کرده باشند، حج باطل است و جایی که به صورت جمعی نذر کرده باشند، انجامش جایز است. در حجة‌الاسلام و حج افسادی جایز نیست.

از جهت وضعی، قرارداد دوم و بالاتر باطل است و باید اجرت را برگرداند. اما اگر منوبٌ­عنه واحد و نایب متعدد باشد درجایی­که اعمال منوبٌ­عنه مختلف باشد انجام نیابت برای همة آنان جایز است؛ اما اگر عمل منوبٌ­عنه یکی باشد بین حج مندوب و حج واجب تفاوت است. نیابت همه در حجِ مندوب صحیح است. در حج واجب، دو قول است: يکي صحت نیابت و ديگري صحت عمل، مشروط بر آنکه همزمان به پایان رسد.

واژگان کلیدی:نیابت، حج، عمره، تعدد نایب، تعدد منوبٌ­‌عنه، اقسام حج .