چهل و هشتمین شماره فصلنامه «فرهنگ زیارت» منتشر شد

فصلنامه «فرهنگ زیارت» از جمله نشریات منتشر توسط پژوهشکده حج و زیارت است که در آن مقالاتی درباره ابعاد مختلف زیارت و نیز مراقد و اماکن زیارتی عتبات عالیات منتشر می‌شود.

شماره چهل و هشتم این نشریه که ویژه بهار 1401 است و در شهریور ماه منتشر شده است، شامل پنج مقاله با مشخصات زیر است:

راه‌های بهره‌مندی از آثار و برکات زیارت در صورت عدم امکان انجام آن / مجتبی حیدری

زیارت مراقد مطهر معصومان: از مهم‌ترین اعمال و عبادات به حساب می‌آید و همه مسلمانان، به‌ویژه شیعیان اهل بیت:، به زیارت بارگاه‌های آن بزرگواران اشتياق دارند. با این حال، برای بسیاری از افراد، به دلایل گوناگون، همچون مشکلات مالی یا ناتوانی جسمی، امکان زيارت وجود ندارد. در این صورت باید از راه‌های دیگر در صدد رسیدن به آثار و برکاتی بود که با زیارت مراقد مطهر آن پیشوایان مقدس به دست مي‌آيد.

در این نوشتار به بیان برخی از مهم‌ترین این راه‌ها ـ از قبیل زیارت از راه دور، دعا برای توفیق زیارت، ذکر صلوات، یاد اهل بیت:، گریه در مصائب اهل بیت:، شرکت در مجالس اهل بیت(ع)، تأمین هزینه افرادی که قصد تشرف به زیارت دارند، زیارت امامزادگان نزدیک محل سکونت و عبادت به نیابت از اهل بیت: ـ پرداخته‌ايم. نکته دیگر اينکه این راه‌ها به افرادی که زیارت از نزدیک برایشان مقدور نیست، اختصاص ندارد و همگان می‌توانند چنين کنند و بر نورانیت خود در پرتو آن اعمال نیک بيفزايند.

تحلیلی در چیستی و چرایی قسم به حقّ معصومان در زیارتنامه‌ها / حافظ نجفی

در بسیاری از ادعیه و زیارتنامه‌ها، درخواست‌های زائران و نیایشگران همراه با قسم به حقّ (مقام و منزلت) محمد و آل محمد: انجام شده است. فراوانی این موضوع، این سؤال را ایجاد کرده است که دلیل و هدف از این قسم‌ها چیست؟ در این مقاله با بررسی متون دینی به‌ویژه ادعیه و زیارتنامه‌ها، ضمن روشنگری دربارة گسترة این موضوع و اثبات آن در منابع شیعه و سنّی و در سیرة انبیا و اولیای الهی، این نتیجه به دست آمد که استفاده از قسم در ادعیه و زیارتنامه‌ها، علاوه بر جنبة معنوی و بالا رفتن امید به استجابت دعاها و برآورده شدن حاجت‌ها، وسیله‌ای برای تکریم و بزرگداشت پیامبر و اهل بیت طاهرین: است؛ همچنين به مسلمانان یادآور می‌شود که آن آبرومندان درگاه الهی سبب نزول رحمت پروردگار هستند و ارتباط معنوی با آنان عاملی برای حفظ اسلام و پاسخ عملی برای کسانی است که به شیوه‌های مختلف کوشیده‌اند منزلت پیامبر(ص) را پایین آورند و وسیله‌جویی و واسطه قرار دادن پیامبر(ص) را ناصحیح، بلکه مساوی با شرک قلمداد کنند.

بررسی اقدامات امویان برای مقابله با کوفیان و قیام مسلم بن عقیل / محمد پورامینی

هنگامي که شعل‌هاي قيام برضد حکومت امويان در کوفه در حال افروخته شدن بود. یزید به وصیت معاویه عمل نمود و ابن زیاد را بر کوفه گماشت. ابن زیاد نیز برای مهار کوفيان، اقدامات يازده‌گانه‌اي را انجام داد. مسئله نفوذ و نفاق همواره در تاریخ وجود داشته و ضربات سهمگیني بر پیکرۀ جامعه وارد کرده است. در نهضت مسلم بن عقیل، این دو مسئله نقش پررنگی دارد. از سویی معقل به عنوان جاسوس ابن زیاد در نهضت مسلم نفوذ کرد و از سوی دیگر عمرو بن حجاج با دورويي، باعث گرفتارشدن هانی و مصادره قیام مذحجیان و در نهایت قیام زودهنگام شد. کوفیان مرعوب تهدیدات ابن زیاد شدند و از وفاداری به او و همراهی مسلم خودداری کردند. در این مقاله علل عدم همراهی کوفیان با مسلم بن عقیل ذکر و تحليل و بررسي شده است.

بررسی زندگی و مزار عبیدالله بن علی(ع) معروف به ابن نَهشَلیه / حسین خوشنویس

عُبیدالله بن نهشلیه یکی از فرزندان حضرت امیرمؤمنان علی(ع) است که مادر بزرگوارش جناب لیلی بنت مسعود نهشلی از طائفه تمیم است. به نظر مشهور، ایشان بین سال‌های 36 و 37 قمری متولّد شده و در زمان شهادت مولی الموحّدین در حدود چهار سال داشته است. ايشان در سال 67 قمری مظلومانه رگ حیاتش بریده شد. مصعب بن زبیر خود مرتکب این جنایت شد و سپس یاران مختار را متهم کرد که او را به قتل رسانده‌اند (طبری، 1975م، ج2، ص567) که البته شواهد تاریخی و قرائن دروغ بودن این مدعا را ثابت می‌کند.

هرچند برخی از بزرگان معتقدند که عُبیدالله به‌دست برخی از طرفداران جبهه مختار به قتل رسیده است، امّا به علل و اسباب آن اشاره نکرده‌اند. اما این ادعا به دلایل متعدد نادرست به نظر مي‌رسد و طبعاً در هر دوره، عده‌اي از تاریخ‌نویسان مغرض و معاند با اهل بیت: بوده‌اند که تاریخ را تحریف کنند و آن را طور دیگری بنویسند. شاید نام عُبیدالله در زمره شهدای کربلا نباشد، اما آنچه مهم است این است که با شهادت به دست معاندان اهل بیت: عاقبت به خیر شد و مرقد نورانی ایشان در منطقه مذار محلّ آمدوشد زائران و محبان اهل بیت: است.

بررسی جایگاه علمی حافظ رجب بُرسی حلّی (اعتماد به آثار عارف محدث شیخ حافظ رج بُرسی و رفع اتهام از وی) / غلامرضا گلی‌زواره

شیخ‌رضی‌الدین حافظ رجب بُرسی حلّی عارف و عالم قرن‌هاي هشتم و نهم هجری، در طبقه‌ شاگردان شهید اول قرار دارد. او بعد از تولد در زادگاهش، بُرس، به شهر حلّه، که حوزه‌ علمیه‌ پر‌رونقی داشت، هجرت کرد؛ وی آثار متعددی نوشت و اشعار بسیاری در وصف ائمة هدی سرود؛ با وجود آنکه آثارش در عصر خود و نیز در قرن‌هاي بعد از حیاتش، مورد اعتماد و استناد عالمان شیعه قرار گرفته است؛ برخی از وی به‌ دلیل مطرح کردن اسرار و رازهای ائمة اطهار:، نقل روایات متفرد و استفاده از دانش‌های شگفت، از جمله علم حروف و اعداد و مانند آن، انتقاد قرار کرده‌اند. درمقابل، عدة دیگری از مشاهیر شیعه او را از اتهام گزافه‌گویی و غلو بری دانسته‌، و در وصف او چنين نقل مي‌کردند که او در شرایطی آشفته، از شدت اشتیاق به اهل بیت:، تمام ظرفیت‌ها و توانایی‌های خود را برای معرفی و نشر فرهنگ، معارف، فضایل و مناقب ائمة هدی: به‌کار گرفت.