نسخه خطی لباب المناسک سندی در کتابخانه دانشگاه آنکارا

معرف: احمد خامه‌یار

رحمت‌الله بن عبدالله سندی حنفی، از علمای سند (پاکستان امروزی) بود که در حدود سال ۹۳۰ قمری در «دربیله» پاکستان به دنیا آمد. در سال ۹۴۷ به گجرات هند و پس از چندی، به حرمین شریفین مهاجرت کرد و در مدینه منوره اقامت گزید. او در سال ۹۹۳ در مکه مکرمه از دنیا رفت و در قبرستان معلات به خاک سپرده شد.

وی دارای تألیفات متعددی، عمدتاً در موضوعات فقهی، به ویژه در مناسک حج بوده است. از میان آثار وی می‌توان به کتاب‌های: جمع المناسک ونفع الناسک (معروف به منسک کبیر)، لُباب المناسک وعُباب المسالک (معروف به منسک متوسط)، کتاب منسک صغیر، تلخیص تنزیه الشریعة المرفوعة (اثر ابن عرّاق) و رساله غایة التحقیق ونهایة التدقیق اشاره کرد.

رحمت‌الله سندی، کتاب لباب المناسک یا منسک متوسط را در سال ۹۶۲ قمری به پایان برده و آن را به چندین باب (هر باب شامل چند فصل) تقسیم کرده است. موضوعات برخی از ابواب کتاب عبارت است از: شرایط حج، مواقیت، محرّمات و واجبات و سنن و مستحبات حج، طواف، سعی صفا و مروه، وقوف عرفه، احکام مزدلفه، مناسک مِنی، جنایات، اِحصار، عمره و ...

او بخشی از پایان کتاب را نیز به شرح اماکن مقدس و زیارتی مکه و مدینه همچون مساجد محل نماز رسول خدا (ص) در مکه، قبرستان معلات، آداب زیارت پیامبر (ص) و مسجد نبوی، زیارت بقیع و کوه اُحُد، مساجد و چاه‌های آب منسوب به پیامبر (ص) در مدینه و مساجد منسوب به ایشان در مسیر مکه، اختصاص داده است.

کتاب لباب المناسک تا کنون دو بار منتشر شده است: بار نخست به کوشش شیخ ابراهیم عبدالغفّار، از سوی چاپخانه بولاق قاهره در سال ۱۲۸۷ قمری، و بار دوم به اهتمام عبدالرحیم بن محمد ابوبکر، از سوی دار قرطبه در بیروت در سال ۱۴۲۱ قمری. چاپ دوم بر اساس چاپ بولاق و یک نسخه خطی از کتاب در دارالکتب قاهره (که از پایان افتادگی دارد) تصحیح و منتشر شده است.

نسخه خطی دیگری از کتاب در کتابخانه دانشگاه آنکارا نگهداری می‌شود که در چاپ کتاب مورد استفاده قرار نگرفته است و گویا از آغاز افتادگی دارد. این نسخه شامل ۳۱۸ برگ دارای صفحه‌شمار، به انضمام فهرست موضوعات کتاب در آغاز متن کتاب است. نسخه به خط نسخ تحریری نوشته شده و کتابت آن در سال ۱۰۷۷ قمری به پایان رسیده است.

رحمت‌الله بن عبدالله سندی حنفی، از علمای سند (پاکستان امروزی) بود که در حدود سال ۹۳۰ قمری در «دربیله» پاکستان به دنیا آمد. در سال ۹۴۷ به گجرات هند و پس از چندی، به حرمین شریفین مهاجرت کرد و در مدینه منوره اقامت گزید. او در سال ۹۹۳ در مکه مکرمه از دنیا رفت و در قبرستان معلات به خاک سپرده شد.وی دارای تألیفات متعددی، عمدتاً در موضوعات فقهی، به ویژه در مناسک حج بوده است. از میان آثار وی می‌توان به کتاب‌های: جمع المناسک ونفع الناسک (معروف به منسک کبیر)، لُباب المناسک وعُباب المسالک (معروف به منسک متوسط)، کتاب منسک صغیر، تلخیص تنزیه الشریعة المرفوعة (اثر ابن عرّاق) و رساله غایة التحقیق ونهایة التدقیق اشاره کرد.

رحمت‌الله سندی، کتاب لباب المناسک یا منسک متوسط را در سال ۹۶۲ قمری به پایان برده و آن را به چندین باب (هر باب شامل چند فصل) تقسیم کرده است. موضوعات برخی از ابواب کتاب عبارت است از: شرایط حج، مواقیت، محرّمات و واجبات و سنن و مستحبات حج، طواف، سعی صفا و مروه، وقوف عرفه، احکام مزدلفه، مناسک مِنی، جنایات، اِحصار، عمره و ...

او بخشی از پایان کتاب را نیز به شرح اماکن مقدس و زیارتی مکه و مدینه همچون مساجد محل نماز رسول خدا (ص) در مکه، قبرستان معلات، آداب زیارت پیامبر (ص) و مسجد نبوی، زیارت بقیع و کوه اُحُد، مساجد و چاه‌های آب منسوب به پیامبر (ص) در مدینه و مساجد منسوب به ایشان در مسیر مکه، اختصاص داده است.

کتاب لباب المناسک تا کنون دو بار منتشر شده است: بار نخست به کوشش شیخ ابراهیم عبدالغفّار، از سوی چاپخانه بولاق قاهره در سال ۱۲۸۷ قمری، و بار دوم به اهتمام عبدالرحیم بن محمد ابوبکر، از سوی دار قرطبه در بیروت در سال ۱۴۲۱ قمری. چاپ دوم بر اساس چاپ بولاق و یک نسخه خطی از کتاب در دارالکتب قاهره (که از پایان افتادگی دارد) تصحیح و منتشر شده است.

نسخه خطی دیگری از کتاب در کتابخانه دانشگاه آنکارا نگهداری می‌شود که در چاپ کتاب مورد استفاده قرار نگرفته است و گویا از آغاز افتادگی دارد. این نسخه شامل ۳۱۸ برگ دارای صفحه‌شمار، به انضمام فهرست موضوعات کتاب در آغاز متن کتاب است. نسخه به خط نسخ تحریری نوشته شده و کتابت آن در سال ۱۰۷۷ قمری به پایان رسیده است.