شبهه: اهميت ولايت و نماز در اسلام

شبهه سوم: اهميت ولايت و نماز در اسلام

از جمله اظهارات دکتر قفاري اين است که شيعيان گمان کرده‌اند ولايت مهم‌تر و اساسي‌تر از نماز و ساير ارکان اسلام است؛ درحالي‌که نماز در قرآن به صورت صريح و واضح بيش از هشتاد بار ذکر شده؛ ولي حتي يک بار هم به ولايت اشاره نشده است. در اين صورت آيا اراده خداوند بر گمراهي بندگان خود تعلق گرفته و براي آنها طريق وصول به ولايت را بيان نکرده است؟

{وَ ما كانَ اللهُ لِيُضِلَّ قَوْماً بَعْدَ إِذْ هَداهُمْ حَتَّى يُبَيِّنَ لَهُمْ ما يَتَّقُون}^[1]

و خدا بر آن نيست كه گروهى را پس از آنكه هدايتشان نمود، بيراه بگذارد؛ مگر آنكه چيزى را كه بايد از آن پروا كنند برايشان بيان كرده باشد.[2]

نقد و بررسي

اولاً همان‌طورکه در پاسخ شبهه پيشين ذکر شد، هرچند ولايت و امامت ائمه _{(علیهم السلام)} به صورت صريح و با اسامي آنان در قرآن ذکر نشده، ولي اصل امامت و ولايت و برخي ويژگي‌هاي ائمه _{(علیهم السلام)} در قرآن بيان شده که با پيوست تفاسير و بيانات رسول خدا _{(صلی الله علیه و آله)}، امامت ائمه اثنا عشر _{(علیهم السلام)} به صورت صريح و روشن اثبات مي‌شود.

از جمله آيات ديگري که بر ولايت ائمه _{(علیهم السلام)}، به ويژه اميرمؤمنان علي _{(علیه السلام)}، دلالت دارد، آيه شريفه 55 سوره مائده (آيه ولايت) است:

{إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذينَ آمَنُوا الَّذينَ يُقيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُون}[3]

سرپرست و ولي شما، تنها خداست و پيامبر او و آنها كه ايمان آورده‏اند، همان‌ها كه نماز را برپا مي‏دارند و در حال ركوع زكات مي‏دهند.

اين آيه مبارکه به صورت واضح بر ولايت امير مؤمنان علي _{(علیه السلام)} دلالت دارد؛ هرچند نامي از ايشان برده نشده است؛ زيرا «إِنَّما» در آيه براي حصر است و گويا خداوند فرموده: هيچ ولي‌اي نيست مگر خدا و رسول و مؤمناني که اقامه نماز مي‌کنند و در حال رکوع، زکات مي‌پردازند. «ولي» در آيه نيز به معناي سرپرست و اولي در تصرف است.^[4] اين ولايت براي امام علي _{(علیه السلام)} به اين دليل ثابت است که مصداق «الذين آمنوا...»، به اتفاق شيعه[5] و نظر اغلب مفسران اهل تسننامير مؤمنان علي _{(علیه السلام)} است.[6] به اجماع شيعه و اهل سنت، تصدق در حالت ركوع از غير امام علي _{(علیه السلام)} صادر نشده است.[7] ولايت ساير ائمه _{(علیهم السلام)} نيز از طريق روايات مذکور در ذيل آيه شريفه اثبات مي‌شود.[8]

بنابراين اراده خداوند هرگز بر گمراهي بندگان خود تعلق نگرفته و طريق وصول به ولايت را هم از طريق آيات قرآن و هم سنت رسولش _{(صلی الله علیه و آله)} بيان کرده است.

ثانياً از آنجا که ولايت و امامت مربوط به عقيده و اصول دين، و نماز از فروع دين است، هرگاه فروع دين با اصول دين و آنچه مربوط به عقيده است، مقايسه شوند، اصول دين بر فروعات مقدم شده و ترجيح داده مي‌شوند. لذا اگر ميان نماز يا ساير فروعات با توحيد يا نبوت مقايسه شود، روشن است که توحيد و نبوت مقدم است؛ چون اين دو مربوط به عقيده و از اصول دين هستند. همچنين است اگر بين نماز يا ساير فروعات و ولايت و امامت مقايسه شود؛ يعني ولايت مقدم بر نماز و ديگر فروعات خواهد بود؛ زيرا مربوط به عقيده و از اصول دين است.[9]

ثالثاً در پاسخ به اين‌گونه اظهارات مي‌توان پاسخ نقضي نيز ارائه کرد؛ چراکه بسياري از اعتقادات اهل سنت و وهابيان نيز ـ که بدان‌ها سخت پا‌ي‌بندند و مهم‌تر از فروعات، از جمله نماز، است ـ در هيچ آيه‌اي از قرآن نه به صورت صريح و نه حتي اشاره و ضمني نيامده است![10] از جمله عصمت پيامبر اسلام _{(صلی الله علیه و آله)}،[11] خلافت خلفاي ثلاثه يا مسئله عدالت صحابه[12] که از اصول اساسي اهل سنت و از نماز مهم‌تر است.

[1]. توبه: 115.

[2]. قفاري، اصول مذهب الشيعة الامامية، ص25.

[3]. مائده: 55.

[4]. محقق حلي، المسلك في أصول الدين، ص248؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل أبي‌طالب _{(علیهم السلام)}، ج3، ص5.

[5]. مناقب آل أبي‌طالب _{(علیهم السلام)}، ج3، ص2؛ بحراني، البرهان، ج2، ص326.

[6]. ر.ک: جصاص، أحكام القرآن، ج4، ص102؛ حويزي، نور الثقلين، ج1، ص643-647؛ سيوطي، الدر المنثور، ج2، ص293 و 294؛ آلوسي، روح المعاني، ج3، ص334؛ زمخشري، الكشاف، ج1، ص649.

[7]. کاشاني، منهج الصادقين، ج3، ص265؛ قمي، كنز الدقائق و بحر الغرائب، ج4، ص151. براي آگاهي از روايات دال بر زکات دادن حضرت علي _{(علیه السلام)} در حال رکوع ر.ک: طبرسي، مجمع البيان، ج3، ص324-326؛ بحراني، البرهان، ج2، ص315-326؛ فيض کاشاني، !
" تفسير الصافي، ج2، ص44-46؛ مناقب آل أبي‌طالب _{(علیهم السلام)}، ج3، ص2-6؛ فخررازي، مفاتيح الغيب ج12، ص383؛ الدر المنثور، ج2، ص293و294؛ تفسير القرآن العظيم، ج3، ص126و127؛ زمخشري، الكشاف، ج1، ص649. براي آگاهي از آيات ديگري که بر ولايت و امامت ائمه _{(علیهم السلام)} به ويژه امير مؤمنان علي _{(علیه السلام)} دلالت دارند ر.ک: حسيني ميلاني، نفحات الازهار، ج20. کل اين جلد از کتاب درباره آيات دال بر ولايت و امامت ائمه _{(علیهم السلام)} است.

[8]. حويزي، نور الثقلين، ج1، ص643-647؛ قمي، كنز الدقائق و بحر الغرائب، ج4، ص146-151. «عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عِيسى عَنْ أَبِي عَبْدِ اللهِ _{(علیه السلام)} فِي قَوْلِ اللهِ عَزَّوجَلَّ: إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِينَ آمَنُوا قَالَ: إِنَّمَا يَعْنِي أَوْلى بِكُمْ، أَيْ أَحَقُّ بِكُمْ و بِأُمُورِكُمْ و أَنْفُسِكُمْ و أَمْوَالِكُمُ اللهُ وَ رَسُولُهُ، وَ الَّذِينَ آمَنُوا: يَعْنِي عَلِيّاً و أَوْلَادَهُ الْأَئِمَّةَ _{(علیهم السلام)} إِلى يَوْمِ الْقِيَامَةِ». (کليني، كافي، ج2، ص11 و ج1، ص355، 457و465)

[9]. عابدي، توحيد و شرک در نگاه شيعه و وهابيت، ص142.

[10]. عابدي، توحيد و شرک در نگاه شيعه و وهابيت، ص143.

[11]. از ديدگاه انديشمندان اهل تسنن، عصمت انبيا و در رأس آنها پيامبر اسلام _{(صلی الله علیه و آله)} از ضروريات ديني به شمار مي‌رود؛ (شربيني، رد شبهات حول عصمة النبي _{(صلی الله علیه و آله)}، ص7) اما در حدود و ثغور آن ميان آنان اختلاف وجود دارد و آنان ديدگاه­هاي مختلفي در اين زمينه ارائه کرده‌اند؛ (ر.ک: فخررازي، عصمة الأنبياء، ص26-28) البته آنها اجماع دارند که پيامبران در دريافت و ابلاغ وحي و احکام الهي معصوم هستند و تحريف و خيانت در اين باره نه عمداً و نه سهواً جايز نيست. (ر.ک: عصمة الأنبياء، ص26؛ رد شبهات حول عصمة النبي (صلی الله علیه و آله)، ص746) کتاب اخير در خصوص عصمت پيامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) و نقد و بررسي شبهات پيرامون آن نگارش شده است. در اين کتاب مؤلف دايره عصمت را گسترش داده و در خاتمه، عصمت پيامبر (صلی الله علیه و آله) از هر سوء و شري در عقيده و قلب قبل و بعد نبوت، عصمت از تسلط و وسوسه­هاي شيطاني، عصمت از هر ضرر و سوئي درباره عقل پيامبر، حتي قبل از نبوت، عصمت از سوء خلق و اخلاق بد، عصمت در اجتهاد و سلوک و رفتار و گفتار و... را نتيجه گرفته است. (ر.ک: رد شبهات حول عصمة النبي (صلی الله علیه و آله)، ص745-747)

[12]. اهل تسنن با اندک اختلافي همه صحابه را عادل مي‌دانند. (ر.ک: ابن عبدالبر، الاستيعاب في معرفة الأصحاب، ج1، ص2؛ ابن حجر عسقلاني، الإصابة في تمييز الصحابة، ج1، ص17و22؛ عسکري، الصحابي و عدالته، ص19-23؛ شربيني، عدالة الصحابة رضي الله عنهم ودفع الشبهات، ص6،19و23؛ حسيني ميلاني، محاضرات في الاعتقادات، ج2، ص163و164)

مسئله عدالت صحابه به قدري براي اهل تسنن مهم است که معتقدند هرگونه انتقاد و عيب‌جويي و بدزباني (طعن و جرح) درباره عدالت صحابه، موجب تزلزل بناي اسلام، ويراني ارکان شريعت، ترديد در صحت قرآن و از بين رفتن اعتماد به سنت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) است. (عدالة الصحابة رضي الله عنهم ودفع الشبهات، ص118) شايد به همين جهت است که آنان طاعن به صحابه را زنديق يا ملحد و سابّ صحابه را کافر يا فاسق و گمراه مي‌دانند. (عدالة الصحابة رضي الله عنهم ودفع الشبهات، ص118-121)