شبهه: مسدود بودن طریق علم به عصمت غیر نبی

شبهه ششم: مسدود بودن طریق علم به عصمت غیر نبی

برخی مدعی شده‌اند: «راه فهمیدن عصمت برای غیر نبی مسدود است».[1]

پاسخ:

اگر منظور شبهه‌کننده، تلاش خود انسان برای شناخت معصوم است، در پاسخ می‌توان گفت: به طور کلی راه فهمیدن اینکه چه کسی معصوم است و چه کسی معصوم نیست، برای انسان‌های عادی وجود ندارد و حتی فهمیدن اینکه شخص نبی هم معصوم است، امکان‌پذیر نیست؛ یعنی عقل نمي‌تواند تشخيص دهد که چه کسی معصوم است؛ چراکه عصمتْ صفتی درونی بوده و کسی جز خداوند متعال نمی‌داند چه کسی این صفت را داراست.

همان‌طور که گفته شد، عقل می‌تواند به طور کلی درک کند که پیامبر یا امام باید معصوم باشد؛ چون الگوی جامعه هستند. اما شناخت شخص نبی یا امام، از توان بشر بیرون است. همچنين ما نمي‌توانيم انسان معصوم را تشخیص دهیم و سپس او را به نبوت یا امامت برسانیم. تنها راه شناخت معصوم، وحی الهی یا کلام معصوم سابق است.

نبوت شخص پیامبر با آوردن معجزه یا بیان پیامبر سابق، اثبات می‌شود. وقتی نبوتش اثبات شد، عقل حکم می‌کند چون در نبوت صادق است، باید معصوم هم باشد تا بتواند دستورات الهی را به درستی به بندگان خدا برساند. ازاين‌رو عصمتش پس از نبوت کشف می‌شود و پيش از نبوت، راهی برای شناخت عصمت پیامبران وجود ندارد. پس عقل بشری راهی برای شناخت شخص معصوم ندارد.

امام معصوم هم همین‌گونه است؛ يعني شناخت شخص امام و عصمتش با عقل بشری امکان‌پذیر نیست. بنابراین نه‌تنها راهی برای شناخت عصمت امام وجود ندارد، بلکه طریق علم به عصمت پیامبران نیز مسدود است و انسان، با همین علم عادی خود، نمی‌تواند شخص نبی را پيش از نبوت تشخیص دهد.

اما اگر منظور شبهه‌کننده این است که هیچ راهی برای شناسایی شخص معصوم وجود ندارد، در پاسخ می‌گوییم: راه تشخیص معصوم، وحی و کلام الهی است که پیامبر به مردم ابلاغ مي‌کند؛ یعنی با مراجعه به کتاب و سنت می‌توان معصوم را تشخیص داد. ازاين‌رو شیعه امامت را انتصابی می‌داند، نه انتخابی؛ چون معتقد است امام باید معصوم باشد و کسی نمی‌تواند معصوم را مشخص کند. پس امام باید از طرف خداوند متعال نصبْ، و به واسطه پیامبرش ابلاغ شود.

این اتفاق رخ داد و در موارد متعدد ـ از جمله روز انذار عشیره در ضمن حدیث یوم الدار و روز غدیر خم ـ نبی مکرم اسلام _{(صلی الله علیه و آله)} امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب _{(علیه السلام)} را به عنوان امام امت، به مردم معرفی کرد و این حکم خدا بود که پیامبر _{(صلی الله علیه و آله)} مأمور به ابلاغ آن بود. روایات متعددی از حضرت وجود دارد که در آنها حضرت به بیان عصمت
ائمه اطهار _{(علیهم السلام)} پرداختند؛ مانند حديث ثقلين، حديث سفينه نوح و... . همچنین آیاتی از قرآن مانند آیه اولوالامر، آیه تطهیر و... .

بنابراین اگر منظور شبهه‌کننده ـ که گفته است: «طریق فهمیدن معصوم برای غیر نبی مسدود است» ـ علم عادی و اکتسابی بشر است، سخن درستی است و ما نیز قبول داریم؛ به همین دلیل می‌گوییم معصوم را باید خداوند متعال به عنوان امام نصب کند و از مردم ساخته نیست. اما اگر منظور این است که هیچ راهی برای شناخت معصوم وجود ندارد، می‌گوییم وحی و کلام خداوند متعال و سنت نبی اکرم _{(صلی الله علیه و آله)} راهی برای شناخت معصوم است. همچنين در قرآن کریم و سنت نبوی، آیات و روایاتی وجود دارد که بیان‌کننده شخص معصوم است و انسان، با مراجعه به آنها ـ البته بدون تعصب و لجاجت ـ به راحتی می‌تواند شخص معصوم را پیدا کند.

[1]. قفاري، اصول مذهب الشيعة، ج2، ص793.