نسخه خطی تحفة الدهر ونفحة الزهرِ داغستانی در کتابخانه کاخ توپکاپی

عمر بن عبدالسلام داغستانی مدنی (زنده در ۱۲۰۱ق)، از ادبا و شعرای مدینه در دوره عثمانی است. پدرش عبدالسلام بن محمد امین داغستانی (۱۱۳۰-۱۲۰۲ق) از فقهای حنفی شروان بود که با دو برادر خود به مدینه مهاجرت کرد و در مسجد نبوی و دیگر مدارس این شهر به تدریس علوم دینی می‌پرداخت. منابع تاریخی، آگاهی‌های چندانی درباره عمر بن عبدالسلام داغستانی به دست نداده‌اند. تنها عبدالرزاق البیطار در حلیة البشر فی تاریخ القرن الثالث عشر (ج۲، ص۱۱۱۵-۱۱۲۹)، شرح حالش را آورده و وی را به عنوان ادیب و شاعری ماهر ستوده و نمونه‌های متعددی از اشعار و قصایدش را نقل کرده است.

به گفته بیطار در حلیة البشر، عمرِ داغستانی در سال ۱۲۰۱ق سفری به استانبول داشته و در آنجا کتابی به نام اللآليء الثمینة فی اعیان شعراء المدینه نوشته است. این کتاب شامل شرح حال ۱۱۵ تن از شعرای مدینه در زمان وی است و به تصحیح عبدالرازق عیسی از سوی مکتبة زهراء الشرق در قاهره منتشر شده است. داغستانی همچنین اثر دیگری در همین موضوع به نام تحفة الدهر ونفحة الزهر فی اعیان المدینة من اهل العصر داشته که گویا آن را پیش از اللآلیء الثمینه تألیف کرده و تنها شامل شرح حال ۵۷ تن از شعرای مدینه است. با این حال هر دو اثر از نظر ادبیات و سبک نگارش تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند و داغستانی، هر دو اثر را به شیوه کاملاً ادبی نگاشته و برای هر یک از شعرا، نمونه‌های متعددی از اشعارشان را نقل کرده است.

از تحفة الدهر دو نسخه خطی، یک نسخه در کتابخانه کاخ توپکاپی در استانبول به شماره ۵۱۹، و نسخه دیگر در مجموعه عارف حکمت به شماره ۱۲۸۸ در کتابخانه ملک عبدالعزیز مدینه نگهداری می‌شود. نسخه توپکاپی، نسخه نفیسی است که به خط نسخ، در ۱۹۶ صفحه، و هر صفحه در ۲۳ سطر کتابت شده است. تاریخ کتابت نسخه در انجامه آن، سال ۱۲۰۱ق ذکر شده و ممکن است این نسخه به خط مؤلف باشد. نسخه عارف حکمت در ۲۵۵ صفحه و به خط حمزة بن عربی تفرتی مدنی کتابت شده و فاقد تاریخ کتابت است. متن کامل این اثر به تصحیح عارف احمد عبدالغنی، از سوی دار العراب و دار نور حوران (به صورت مشترک) در دمشق در سال ۲۰۱۴م منتشر شده و مصحّح، نسخه چاپ شده را به جمال‌الدین وزیر جواد اصفهانی (د ۵۵۹ق) اهدا کرده است.

پ.ن: تصاویر پیوستی متعلق به نسخه کتابخانه کاخ توپکاپی است.